Charakter prawny należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową

Pracownikowi przebywającemu w zagranicznej podróży służbowej zapewniono całodzienne wyżywienie oraz pokryto wszystkie inne wydatki poniesione przez niego w związku z tym wyjazdem. Czy może on zrzec się prawa do 25% diety?

Wobec braku przepisów wykluczających należy uznać, że zrzeczenie się prawa do diet jest dopuszczalne.

Zgodnie z art. 84 K.p. pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Zakaz ten ma charakter bezwarunkowy i nie może być uchylony porozumieniem stron stosunku pracy. Powołany przepis dotyczy każdego pracownika, niezależnie od podstawy nawiązania stosunku pracy, a ponadto obejmuje nie tylko wynagrodzenie sensu stricto. W orzecznictwie pojęcie wynagrodzenia jest rozszerzone na inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy. Tak wynika m.in. z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2005 r. (sygn. akt II PK 235/04, OSNP 2005/18/286), gdzie wskazano, że: "(...) Jakkolwiek odprawy nie zostały zakwalifikowane normatywnie jako wypłaty wynagrodzeniowe, lecz jako »inne świadczenia«, zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie Sądu Najwyższego akceptowany jest pogląd, że podlegają one ochronie na równi z wynagrodzeniem za pracę. (...)". Podobnie wypowiadał się Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 29 sierpnia 1994 r. (sygn. akt III APr 44/94, OSA 1994/10/79) stwierdzając, że takie świadczenia, jak odprawa emerytalna i rentowa, nie są wyłączone spod działania przepisów o ochronie wynagrodzenia. Oznacza to, że do tych świadczeń znajduje w pełni zastosowanie zakaz zawarty w art. 84 K.p.

Do wskazanych wyżej świadczeń nie można jednak zaliczyć diet z tytułu podróży służbowych. Stanowią one "należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową" i nie posiadają żadnego elementu charakteryzującego wynagrodzenie za pracę. Powyższe potwierdza orzecznictwo sądowe, w tym wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2012 r. (sygn. akt III UK 54/11) wyjaśniający jednoznacznie, że diety i inne świadczenia przysługujące z tytułu podróży nie stanowią wynagrodzenia za pracę, lecz inne świadczenia związane z pracą. Diety i inne należności przyznane na pokrycie zwiększonych wydatków na wyżywienie czy noclegi nie mają charakteru wynagrodzenia za pracę (por. wyrok SN z dnia 24 listopada 2011 r., sygn. akt I UK 180/11).

W świetle powyższego zakaz zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia ustanowiony w art. 84 K.p. nie obejmuje prawa do diet. Wobec braku odrębnych regulacji w tym zakresie zrzeczenie takie należy uznać za dopuszczalne i to niezależnie od tego czy ma dotyczyć świadczeń pełnych, czy tylko ich części.

Zwracamy uwagę! W przypadku zapewnienia bezpłatnego całodziennego wyżywienia podczas zagranicznej podróży służbowej, pracownikowi przysługuje 25% diety na inne wydatki. Tak wynika z przepisu § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. nr 236, poz. 1991 z późn. zm.).