Zaliczenie do czasu pracy dojazdu służbowym samochodem na lotnisko w ramach podróży służbowej

Czy w przypadku, gdy celem odbycia zagranicznej podróży służbowej pracownik dojeżdża na lotnisko służbowym samochodem w dniu wolnym od pracy, czas dojazdu wlicza się do czasu pracy i wiąże się z koniecznością oddania dnia wolnego? Jakie różnice w rozliczeniu czasu pracy wystąpią, jeśli pracownik podróżuje sam, oraz gdy przewozi współpracownika jako pasażera?

Korzystanie z samochodu służbowego poza normalnymi godzinami pracy, poza przypadkami dopuszczonego przez pracodawcę użytku prywatnego, od lat budzi liczne wątpliwości. Wynikają one z faktu, iż zagadnienie to było przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w jednym zaledwie wyroku z 4 kwietnia 1979 r. (sygn. akt I PRN 30/79, OSNC 1979/10/202). Na jego łamach podniesiono, że co do zasady korzystanie w podróży z takiego środka transportu podnosi komfort pracownika. Z drugiej zaś strony Sąd Najwyższy zauważył, że zobowiązanie pracownika umysłowego do przewozu samochodem współpracowników poza normalnymi godzinami pracy rodzi konieczność zaliczenia mu tego okresu do czasu pracy. Wniosek ten potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 4 marca 2009 r. (sygn. akt II PK 210/00). Wykładnię tę należy rozciągnąć na wszystkie przypadki, w których środek transportu jest choćby pośrednio narzucony pracownikowi przez pracodawcę z uwagi np. na racjonalizację kosztów (gdy w jedno miejsce udaje się jednocześnie kilku pracowników firmy) lub ze względu na ilość sprzętu, towaru, materiałów promocyjnych itp., którymi pracownik musi dysponować w miejscowości docelowej podróży. Jeśli pracodawca wysyła jednocześnie kilku pracowników decydując o odbyciu podróży służbowej samochodem służbowym (lub na wniosek pracownika samochodem prywatnym), względnie gdy bagaż, z którym pracownik musi odbywać podróż wymusza z uwagi na masę lub objętość korzystanie w podróży z samochodu, jedynym bezpiecznym rozwiązaniem będzie zaliczenie pracownikowi realizującemu zadania kierowcy całego przejazdu do czasu pracy.

Odnosząc to do przedstawionego stanu faktycznego, okoliczność korzystania z samochodu służbowego wyłącznie w celu dojazdu na lotnisko i powrotu z lotniska po zakończonej podróży wskazuje, że o konieczności wliczenia do czasu pracy pracownika pełniącego obowiązki kierowcy nie decyduje ilość czy waga bagażu, z którym pracownik odbywa tę podróż. Skoro dalszą podróż kontynuuje drogą lotniczą, można bowiem przyjąć, że bagaż niezbędny do wykonania zadania służbowego w delegacji nie przekracza masą ani gabarytami podręcznego bagażu kabinowego lub/i ewentualnie głównego. W efekcie czynnikiem kluczowym dla rozstrzygnięcia, czy czas przejazdu należy zaliczyć pracownikowi do czasu pracy będzie to, czy w ramach tej podróży będzie on przewoził w charakterze pasażera innego pracownika lub pracowników firmy.

Przykład

Pracownik jest zatrudniony od poniedziałku do piątku w godzinach od 8⁰⁰ do 16.⁰⁰. Pracodawca zlecił mu spotkanie z zagranicznym klientem w poniedziałek rano w jego siedzibie. W związku z tym pracownik wyruszył w podróż służbową w niedzielę tak, aby dotrzeć w poniedziałek rano na umówione spotkanie. Pracownik przemieszczał się samochodem służbowym na lotnisko. Jeśli podróżował sam jako kierowca, można przyjąć, że korzystając z samochodu służbowego podniósł komfort swojej podróży, więc odcinek ten pozostał bez wpływu na jego czas pracy. Jeżeli jednak pełniąc obowiązki kierowcy przewoził w pojeździe innego pracownika, do jego czasu pracy należało zaliczyć czas dojazdu na lotnisko w zakresie, w jakim podczas tego przejazdu pełnił obowiązki kierowcy. Skoro zaś dodatkowa praca przypadała w dobie niedzielnej, pracownikowi przysługiwało roszczenie o inny dzień wolny bez względu na długość podróży z pasażerem na lotnisko. Dnia wolnego należało udzielić w okresie 6 dni poprzedzających lub 6 dni następujących po tej niedzieli, a jeśli okazało się to niemożliwe, do końca okresu rozliczeniowego. W przypadku braku możliwości udzielenia dnia wolnego, pracownik miał roszczenie o 100% dodatek do normalnego wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w wolną niedzielę.