Czy przejazd na lotnisko stanowi podróż służbową?

Pracownik wylatuje samolotem w zagraniczną podróż służbową z miejscowości, w której mieszka i jest zatrudniony (Warszawa). Czy można potraktować czas jego przejazdu na lotnisko jako część podróży służbowej?

Nie, czas zagranicznej podróży służbowej pracownika rozpocznie się od chwili startu samolotu. Do jego przejazdu na lotnisko nie mają również zastosowania regulacje o krajowej podróży służbowej, gdyż nie opuści on podczas tego przejazdu granic miejscowości, w której mieszka i pracuje.

W art. 77⁵ § 1 K.p. przewidziano, że pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. Z podróżą służbową mamy do czynienia w sytuacji, gdy dany wyjazd spełnia łącznie następujące wymagania:

odbywa się na polecenie pracodawcy,
jego celem jest wykonanie zadania służbowego,
miejsce wykonania tego zadania znajduje się poza miejscowością, w której mieści się siedziba pracodawcy, a jeżeli pracownik ma stałe miejsce pracy w innej miejscowości niż ta, w której mieści się siedziba pracodawcy, to miejsce wykonania zadania służbowego musi znajdować się poza stałym miejscem jego pracy.

W przepisie § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. poz. 167), dalej rozporządzenia, określono wyraźnie moment rozpoczęcia zagranicznej podróży służbowej. Zależy on od tego w jaki sposób (drogą lądową, lotniczą, czy morską) realizowana jest taka podróż. Czas podróży zagranicznej liczy się w razie odbywania jej środkami komunikacji:

lądowej - od chwili przekroczenia granicy państwowej w drodze za granicę,
lotniczej - od chwili startu samolotu w drodze za granicę z ostatniego lotniska w kraju,
morskiej - od chwili wyjścia statku (promu) z ostatniego portu polskiego.

Zgodnie z § 21 rozporządzenia w sytuacji, gdy odbywanie podróży zagranicznej łączy się z przejazdem pracownika na obszarze kraju, do tego przejazdu stosuje się odpowiednio przepisy o krajowej podróży służbowej. Aby jednak było to możliwe, przejazd ten musi łączyć się z opuszczeniem przez pracownika miejscowości stałego świadczenia pracy. Dodajmy, że miejscowość rozpoczęcia i zakończenia podróży krajowej określa pracodawca (§ 6 rozporządzenia). Może on uznać za miejscowość rozpoczęcia lub zakończenia podróży krajowej miejscowość pobytu stałego lub czasowego pracownika. W takim przypadku, aby dany wyjazd mógł zostać zakwalifikowany jako podróż służbowa, musi dojść do opuszczenia przez pracownika miejscowości jego stałego lub czasowego pobytu.

Kalkulatory podróży służbowej - krajowej i zagranicznej dostępne są w serwisie
www.kalkulatory.gofin.pl

Przykład

W przypadku zagranicznych podróży służbowych pracodawca ponosi koszty dojazdu pracowników na lotnisko. Gdy pracownik dojeżdża na lotnisko do innej miejscowości niż ta, w której mieszka i pracuje (np. mieszka i pracuje w Warszawie, a wylot jest z Gdańska), koszty te są traktowane jako koszty krajowej podróży służbowej (podróż zagraniczna rozpoczyna się z chwilą startu samolotu).

W okolicznościach wskazanych w pytaniu, w zagraniczną podróż służbową ma zostać wysłana osoba mieszkająca i pracująca w tej samej miejscowości, w której znajduje się lotnisko. W takim przypadku jej przejazdu na lotnisko nie można zakwalifikować jako krajowej podróży służbowej, poprzedzającej podróż zagraniczną.

W wyroku z dnia 12 marca 2009 r. (sygn. akt II PK 198/08, OSNP 2010/21-22/255) Sąd Najwyższy podkreślił, że wyznaczenie przez pracodawcę jako zadania roboczego wyjazdu niebędącego podróżą służbową, ale wymagającego dla jego wykonania poniesienia przez pracownika dodatkowych kosztów, uzasadnia roszczenie o ich zwrot. Podstawą takiego roszczenia jest art. 742 K.c. (dotyczący zwrotu wydatków poniesionych przez przyjmującego zlecenie) w związku z art. 300 K.p. Zasadą prawa pracy jest bowiem nieponoszenie przez pracowników kosztów działalności gospodarczej pracodawcy. Z tego względu, nawet w sytuacji, gdy danego przejazdu (np. na lotnisko) nie można zakwalifikować jako podróży służbowej, nie należy przerzucać na pracownika związanych z nim dodatkowych kosztów.