Nadgodziny w podróży służbowej tylko sporadycznie

Podróż służbowa podlega zaliczeniu do czasu pracy w ograniczonym zakresie. Generalnie sam fakt odbywania podróży służbowej nie jest traktowany na równi ze świadczeniem pracy. W konsekwencji praca nadliczbowa w czasie podróży służbowej występuje dość rzadko.

Podróż służbowa i grafik

Czas podróży służbowej zasadniczo nie podlega zaliczeniu do czasu pracy. Wyjątki od tej zasady dotyczą dwóch przypadków. Pierwszy z nich ma miejsce, gdy czas odbywania podróży służbowej (w tym dojazdu i powrotu z miejsca docelowego podróży), nakłada się na stałe godziny pracy danego pracownika. Drugi przypadek dotyczy wykonywania pracy w czasie podróży służbowej. W razie wystąpienia tych okoliczności, podróż służbowa w zakresie:

przypadającym na rozkładowe godziny pracy lub/i
na czas efektywnie świadczonej pracy

podlega zaliczeniu do czasu pracy.

W związku z tym pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia za wliczony do czasu pracy odcinek podróży służbowej. Natomiast "niezaliczona" część podróży służbowej nie jest czasem pracy. W konsekwencji, za podróż służbową przypadającą poza godzinami pracy (jeżeli w tym czasie nie była świadczona praca) pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie ani czas wolny od pracy.

Praca w nadgodzinach w czasie podróży służbowej występuje dopiero wówczas, gdy w trakcie doby podróży, w której miała miejsce ta praca, pracownik przepracował już swoją normę dobową (lub podróż została mu zaliczona do czasu pracy w zakresie tej normy). Przykładowo, praca nadliczbowa może wystąpić w sytuacji, gdy pracownik pracujący od poniedziałku do piątku od 8⁰⁰ do 16⁰⁰ wyjechał w 3-dniową podróż służbową i drugiego dnia wykonywał zlecone zadanie w godz. od 17⁰⁰ do 19⁰⁰. Wówczas do czasu pracy zostaną mu zaliczone godziny od 8⁰⁰ do 16⁰⁰ (nakładające się na grafik pracownika) oraz dwie godziny pracy od 17⁰⁰ do 19⁰⁰. Spowoduje to wystąpienie dwóch nadgodzin z przekroczenia dobowego.

System zadaniowy raczej bez nadgodzin

Zadaniowy system czasu pracy jest jednym z bardziej elastycznych sposobów organizacji pracy. Może on być stosowany, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy, jej organizacją lub miejscem wykonywania. Do jego wprowadzenia konieczne jest m.in. porozumienie pracodawcy z pracownikiem co do czasu niezbędnego do wykonania ustalonych zadań. Przy ustalaniu zakresu tych zadań konieczne jest uwzględnienie ogólnych norm czasu pracy, które obowiązują również w systemie zadaniowym. Zakres zadań powinien być tak ustalony, aby pracownik mógł je wykonać w ramach podstawowego czasu pracy, tj. 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy (art. 140 K.p.).

Prawidłowo ustalony zakres zadań, tj. w ramach norm, nie powoduje nadgodzin. Jednak mogą one mieć miejsce w niektórych sytuacjach, tj. gdy ilość zadań będzie obiektywnie niemożliwa do wykonania w 8 godzinach pracy na dobę i przeciętnie 40 na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy. Wówczas każda godzina pracy podjęta przez pracownika w celu wykonania zadań przekraczających normy, będzie godziną nadliczbową. Także powierzenie pracownikowi dodatkowych (nieustalonych wcześniej w porozumieniu) zadań, bez pomniejszenia puli dotychczas ustalonych, może skutkować nadgodzinami.

W podstawowym systemie czasu pracy wystąpienie nadgodzin, również w czasie podróży służbowej, jest dość łatwe do stwierdzenia. Gorzej z ustaleniem nadgodzin w systemie zadaniowym, szczególnie w odniesieniu do podróży służbowej. We wspomnianym systemie brak jest bowiem stałego grafiku czasu pracy, z którym można by porównać godziny podróży. Problem ten był ostatnio przedmiotem opinii wydanej przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (patrz ramka).

Zadania w granicach norm także w podróży

W praktyce kadrowej wykształciła się pewna metoda rozliczania czasu pracy w podróży służbowej pracownika zatrudnionego w systemie zadaniowym. Mianowicie podróż służbową takiego pracownika porównuje się z hipotetycznym rozkładem czasu pracy, w którym pracuje ogół pracowników lub pewna ich grupa. Zaliczeniu do czasu pracy podlega wtedy ta część podróży służbowej, która przypada na rozkładowe godziny pracy obowiązujące wspomnianych pracowników oraz czas efektywnej pracy poza tymi godzinami. Resort pracy stanął jednak w tej kwestii na nieco innym stanowisku. Ministerstwo w swojej opinii wskazało, że nie jest możliwe określenie, które godziny podróży służbowej pracownika w systemie zadaniowym przypadają na rozkładowy czas pracy pracownika.

Jak wynika ze stanowiska resortu, podróż służbowa pracownika w systemie zadaniowym, którego zakres pracy został prawidłowo ustalony, mieści się w granicach norm czasu pracy i nie powinna generować nadgodzin. Dni pracy, w czasie których miały miejsce takie podróże należy więc rozliczać jako 8-godzinne, bez przyporządkowania godzin podróży do hipotetycznego rozkładu czasu pracy.

"(...) Jeżeli podróż służbowa mieści się w zakresie obowiązków służbowych pracownika objętego systemem zadaniowego czasu pracy i w ramach tej podróży pracownik ma realizować zadania (obowiązki) wynikające z zawartego z pracodawcą porozumienia, o którym mowa w art. 140 Kodeksu pracy, to pracownik w pewnym zakresie samodzielnie decyduje o swoim rozkładzie czasu pracy (konkretnych godzinach wykonywania obowiązków/zadań w ramach tej podróży). W takiej sytuacji nie jest możliwe określenie, które godziny dojazdu i powrotu z miejscowości stanowiącej cel pracowniczej podróży służbowej oraz godziny pobytu w tej miejscowości, przypadają na »rozkładowy« czas pracy pracownika. W związku z tym, uwzględniając powyższą specyfikę, należałoby przyjąć, że w systemie zadaniowego czasu pracy ewentualne godziny nadliczbowe mogą wystąpić, zdaniem Ministerstwa, gdy zakres przydzielonych pracownikowi zadań (wliczając w to także zadania realizowane w podróży służbowej) wykracza poza faktyczną możliwość ich zrealizowania w ramach norm czasu pracy (tj. 8-godzinnej normy dobowej i przeciętnie 40-godzinnej normy średniotygodniowej)".

Stanowisko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej udostępnione naszemu Wydawnictwu w dniu 3 marca 2017 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.)